Người Việt chi 22.000 tỷ đồng mỗi năm để 'mua bệnh' vào người

Giá thuốc lá tại Việt Nam được đánh giá là mức thấp nhất thế giới. Dù vậy với vị trí là một trong 15 quốc gia có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới thì mỗi năm người Việt Nam đã chi 22.000 tỷ đồng chỉ để mua mặt hàng này. 

Một nghiên cứu do tổ chức Health Bridge của Canada và ĐH Y tế công cộng Hà Nội thực hiện vào năm 2010-2011 đưa ra con số 23.000 tỷ đồng là số tiền để chi cho 5 trong 25 bệnh liên quan đến thuốc lá. Con số này bằng 1,17% tổng GDP của cả nước vào năm 2010. Trong đó gần 11.000 tỷ đồng là chi cho khám và điều trị bệnh.

5 bệnh này gồm: ung thư phổi; ung thư đường hô hấp và tiêu hóa trên; bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính; bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ. Gánh nặng kinh tế do thuốc lá bao gồm chi phí y tế trực tiếp cho khám và chữa các bệnh liên quan và chi phí gián tiếp do mất khả năng lao động do bệnh tật và tử vong sớm vì bệnh liên quan đến thuốc lá.

Bác sĩ Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc văn phòng Health Bridge Canada tại Việt Nam chia sẻ: “Giống như một vòng lẩn quẩn, người càng nghèo lại càng hút thuốc lá nhiều. Cũng vì kinh tế hạn hẹp nên họ mua thuốc lá rẻ tiền thường độc hại hơn, đồng nghĩa nguy cơ bệnh tật cao hơn. Cũng vì khó khăn kinh tế, họ thường trì hoãn đi khám, hậu quả là chỉ chữa khi đã muộn. Chi phí đổ vào chữa bệnh lớn nhưng không mang lại hiệu quả”.

Không chỉ người nghèo, thuốc lá còn thu hút nhiều bạn trẻ mới 15-16 tuổi, lứa tuổi chưa nhận thức được hết tác hại của sản phẩm này. Hậu quả là khi trưởng thành nhận ra được thì việc cai thuốc không phải dễ. Không những thế, hút càng sớm thì nguy cơ mắc bệnh càng cao.

Bác sĩ Hoàng Anh nhận định, tăng thuế thuốc lá được coi là biện pháp giảm tiêu dùng hiệu quả và tăng nguồn thu thuế nhanh. Người nghèo và trẻ em sẽ ít hút thuốc hơn; tiền không dùng chi cho thuốc lá, người dân sẽ dùng để mua thực phẩm, hàng hóa, dịch vụ.

Tuy nhiên, mức thuế với thuốc lá quy định trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật thuế tiêu thụ đặc biệt mà Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8 lại ở mức thấp. Cụ thể, mức thuế này được đề nghị từ ngày 1/1/2016 đến hết ngày 31/1/2018 là 70%, và từ 1/1/2019 là 75% - tăng 5% cho từng giai đoạn.

“Mức thuế đề xuất này cách khá xa so với khuyến nghị của các chuyên gia trong và ngoài nước. Và nếu Quốc hội thông qua đề xuất này thì chúng ta sẽ để lỡ một cơ hội lớn để có thể giảm gánh nặng bệnh tật và kinh tế do thuốc lá mang lại và mất đi một nguồn thu đáng kể cho ngân sách quốc gia”, bác sĩ Hoàng Anh nói.

Tại hội nghị các bên tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá mới đây, Tổ chức Y tế Thế giới cũng đánh giá: “Với đề xuất hiện nay, thuế thuốc lá của Việt Nam sẽ vẫn nằm ở mức thuế thấp nhất thế giới. Điều này dẫn đến giá thuốc lá vẫn rẻ và gánh nặng kinh tế, bệnh tật do các bệnh liên quan đến thuốc lá sẽ ngày càng gia tăng”.

Trong lá thư gửi đến Phó thủ tướng Vũ Đức Đam vào tháng 10, đại diện Ngân hàng Thế giới (WB) cũng nhận định mức điều chỉnh này không đủ để làm giảm lượng tiêu thụ thuốc lá trong vòng 5 năm. Ngược lại tổng lượng tiêu thụ các sản phẩm thuốc lá và số người hút thuốc lá có khả năng tăng lên chủ yếu do giá các sản phẩm thuốc lá sẽ không theo kịp với thu nhập bình quân đầu người. Ước tính, tổng mức tiêu thụ trên thực tế có thể tăng 3,8%.

Theo đó, WB đề nghị mức tối thiểu phải là tăng từ 65% lên 85%, sau đó giữ từ giữa năm 2015 đến 2017, và tăng lên 100% cho năm 2018-2019, cuối cùng đạt 110% vào năm 2020. Trong khi đó, Bộ Y tế Việt Nam đề xuất 2 phương án. Thứ nhất để đạt mục tiêu quốc gia thì năm 2015 mức thuế là 105% và năm 2018 là 145% - đây được coi là mức tăng tối ưu. Thứ hai, để giữ sức mua không đổi thì mức thuế này cần điều chỉnh là 85% vào năm 2015 và 105% vào năm 2018.

Ngày 3/11 tới, dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, trong đó có thuốc lá sẽ được trình trước Quốc hội và thảo luật tại tổ vào ngày 4/11.

Nam Phương